Thị trường tín chỉ carbon đang mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt Nam trong hành trình giảm phát thải khí nhà kính và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Với kế hoạch thí điểm sàn giao dịch carbon từ tháng 6/2025, doanh nghiệp cần sớm nắm bắt cơ chế vận hành, cơ hội và thách thức để chủ động thích ứng và nâng cao năng lực cạnh tranh. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về thị trường tín chỉ carbon, cơ chế hoạt động cũng như các lưu ý khi tham gia cho doanh nghiệp Việt Nam.
1. Tìm hiểu về tín chỉ carbon
1.1 Tín chỉ carbon là gì?
Tín chỉ carbon (Carbon Credit) là thuật ngữ chung cho tín chỉ có thể kinh doanh hoặc giấy phép đại diện cho 1 tấn Carbon Dioxide (CO₂) hoặc khối lượng của một khí nhà kính khác tương đương với 1 tấn CO₂ (tCO₂e). Việc mua bán sự phát thải khí CO₂ hay mua bán carbon trên thị trường được thực hiện thông qua tín chỉ này.
1.1. Vai trò của tín chỉ cabon
Tín chỉ carbon ra đời nhằm mục đích:
- Tạo động lực tài chính cho các hoạt động giảm phát thải.
- Cung cấp công cụ để doanh nghiệp “bù đắp” phần phát thải vượt mức cam kết.
Thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam đang tạo ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp.Theo dự báo của McKinsey (2022), số lượng tín chỉ carbon sẽ tăng gấp 5 đến 10 lần trong giai đoạn 2030-2050, mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo và trồng rừng.
1.2. Phân loại tín chỉ carbon
Hiện nay, tín chỉ carbon được chia thành hai nhóm chính:
- Hạn ngạch phát thải (Allowance): Được cấp phát bởi chính phủ hoặc cơ quan quản lý trong khuôn khổ các hệ thống thị trường carbon bắt buộc (Emissions Trading System – ETS). Hệ thống ETS là nền tảng của các thỏa thuận quốc tế, bao gồm EU ETS, California Cap-and-Trade, và các hệ thống tương tự tại nhiều quốc gia. Các doanh nghiệp tham gia ETS phải mua đủ tín chỉ để bù đắp cho lượng phát thải vượt mức quy định. Trong trường hợp doanh nghiệp phát thải ít hơn mức cấp phát, họ có thể bán lại tín chỉ thặng dư trên thị trường.
- Tín chỉ bù đắp Carbon (Offset Credit): Còn gọi là “carbon offset”, là tín chỉ được cấp cho các dự án giúp giảm thiểu hoặc loại bỏ khí nhà kính. Ví dụ như: các dự án năng lượng tái tạo, trồng rừng, xử lý chất thải… Đây là loại tín chỉ hoạt động chủ yếu trên thị trường carbon tự nguyện (Voluntary Market). Các doanh nghiệp tham gia thị trường carbon tự nguyện chủ yếu vì lợi ích từ việc xây dựng thương hiệu xanh, đáp ứng yêu cầu của khách hàng hoặc đối tác, hoặc để chuẩn bị cho các quy định khắt khe hơn trong tương lai. Đây là lựa chọn lý tưởng cho các công ty muốn đạt mục tiêu Net Zero trước thời hạn.
2. Thị trường tín chỉ carbon hoạt động như thế nào?
Thị trường tín chỉ carbon là gì? Thị trường tín chỉ carbon là một cơ chế tài chính giúp điều tiết lượng khí nhà kính phát thải vào không khí, thông qua việc trao đổi tín chỉ carbon; bắt nguồn từ Nghị định thư Kyoto của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu được thông qua năm 1997. Đây là công cụ chủ yếu trong các hệ thống chuyển nhượng phát thải như ETS (Emissions Trading Systems). Thị trường tín chỉ carbon có thể được chia thành 2 loại là thị trường bắt buộc (Compliance Market) và thị trường tự nguyện (Voluntary Market).
2.1. Thị trường carbon bắt buộc (Compliance Market)
Trong thị trường carbon bắt buộc, các quốc gia hoặc khu vực thiết lập một hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải (ETS). Tại đó, các doanh nghiệp phải sở hữu đủ tín chỉ để bù đắp cho lượng CO₂ mà họ phát thải. Các tín chỉ này được cấp phát cho các doanh nghiệp hoặc tổ chức theo các quy định pháp lý của chính phủ. Hệ thống hoạt động như sau:
- Phân bổ hạn ngạch: Chính phủ hoặc cơ quan quản lý cấp phát một lượng tín chỉ carbon (hạn ngạch) cố định cho mỗi doanh nghiệp dựa trên quy mô phát thải của họ. Số hạn ngạch này có thể được phân bổ miễn phí hoặc qua đấu giá.
- Mua bán tín chỉ: Các doanh nghiệp có thể mua thêm tín chỉ nếu phát thải của họ vượt quá hạn mức. Tín chỉ thặng dư có thể bán nếu họ giảm được phát thải hơn mức quy định. Điều này tạo ra cơ chế thị trường nơi cung cầu quyết định giá tín chỉ.
- Giám sát và báo cáo: Các doanh nghiệp phải báo cáo thường xuyên về lượng phát thải và kiểm tra độc lập để đảm bảo tính minh bạch. Hệ thống này giúp duy trì một thị trường hoạt động minh bạch và hiệu quả.
2.2. Thị trường carbon tự nguyện (Voluntary Market)
Khác với thị trường bắt buộc, thị trường tự nguyện không có các quy định pháp lý yêu cầu. Đây là nơi các doanh nghiệp và cá nhân tham gia để bù đắp phát thải ngoài các yêu cầu pháp lý. Các tín chỉ bù đắp này thường được tạo ra từ các dự án giảm phát thải. Chẳng hạn như:
- Trồng rừng để hấp thụ CO₂.
- Năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió.
- Cải tiến công nghệ sản xuất để giảm tiêu thụ năng lượng.
Các tín chỉ này được chứng nhận bởi các tổ chức tiêu chuẩn uy tín như VCS (Verified Carbon Standard), Gold Standard và CDM (Clean Development Mechanism). Những tín chỉ này thường được mua bán trên các sàn giao dịch, hoặc được các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân sử dụng để bù đắp phát thải của chính mình.
3. Thực trạng và lộ trình phát triển thị trường carbon tại Việt Nam
3.1. Việt Nam đang bước vào giai đoạn khởi động quan trọng
Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc giảm phát thải khí nhà kính thông qua tuyên bố mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050 tại COP26. Trên cơ sở đó, Chính phủ đang từng bước xây dựng hành lang pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon nội địa.
Hiện tại, Việt Nam đã ban hành các văn bản pháp lý quan trọng như:
- Luật Bảo vệ môi trường 2020 (hiệu lực từ 2022) – lần đầu tiên quy định rõ về cơ chế thị trường carbon.
- Nghị định 06/2022/NĐ-CP – quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozone và triển khai thị trường carbon.
- Quyết định 232/QĐ-TTg năm 2025 – Phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường Các-bon tại Việt Nam.
Song song với đó, Việt Nam đã thực hiện một số hoạt động chuẩn bị như:
- Xây dựng hệ thống báo cáo kiểm kê khí nhà kính cấp Cơ sở .
- Tham gia nhiều dự án tín chỉ quốc tế (CDM, VCS, Gold Standard).
Tuy nhiên, thị trường vẫn ở giai đoạn sơ khai: Chưa có sàn giao dịch chính thức; thiếu các tổ chức trung gian; nhiều doanh nghiệp chưa có năng lực đo đạc, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV). Nhận thức về lợi ích kinh tế của tín chỉ carbon cũng còn thấp.
3.2. Lộ trình phát triển giai đoạn 2025 – 2028
Theo Quyết định 232/QĐ-TTg, Việt Nam đã xác định rõ lộ trình 2 giai đoạn để phát triển thị trường carbon:
– Giai đoạn thí điểm (2025–2027)
- Thành lập sàn giao dịch carbon thí điểm – dự kiến triển khai từ tháng 6/2025.
- Tổ chức các phiên giao dịch thử nghiệm, kết nối các bên có nhu cầu bán – mua tín chỉ carbon trong nước.
- Thử nghiệm quy trình đo đạc, thẩm định phát thải (MRV) và phân bổ hạn ngạch phát thải.
- Hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện các dự án giảm phát thải, đặc biệt trong các lĩnh vực ưu tiên: năng lượng, nông nghiệp, công nghiệp, xử lý chất thải, xây dựng và giao thông.
– Giai đoạn vận hành chính thức (từ 2028 trở đi)
- Chính thức vận hành sàn giao dịch carbon quốc gia, với đầy đủ quy trình pháp lý và kỹ thuật.
- Áp dụng cơ chế phân bổ hạn ngạch phát thải cho các ngành phát thải lớn.
- Kết nối với thị trường carbon quốc tế, cho phép doanh nghiệp Việt Nam mua bán tín chỉ toàn cầu.
- Khuyến khích hình thành các tổ chức môi giới, đơn vị tư vấn MRV, tổ chức kiểm định tín chỉ nhằm hỗ trợ vận hành thị trường hiệu quả và minh bạch.
4. Những điều cần lưu ý khi tham gia thị trường carbon
Thị trường tín chỉ carbon tuy đầy tiềm năng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đòi hỏi doanh nghiệp không chỉ hành động mà còn phải hiểu đúng, hiểu sâu.
Biến động giá và tính thanh khoản thấp
Hiện nay, thị trường tín chỉ carbon toàn cầu có đặc điểm dao động mạnh về giá và tính thanh khoản chưa cao. Mức giá trung bình của tín chỉ có thể từ 5 USD đến gần 100 USD, tùy thuộc vào loại tín chỉ, thời điểm giao dịch, ngành nghề và khu vực phát sinh (theo Vov.vn). Ví dụ tín chỉ từ ngành tái chế nhựa, công nghiệp nặng có thể bị định giá trần tới 100 USD do khó giảm phát thải và tác động lớn đến môi trường. Trong khi đó, tín chỉ từ dự án trồng rừng, dừa, nông nghiệp carbon thấp thường ở mức 5-10 USD do dễ đạt được kết quả giảm phát thải.
Việc dự báo xu hướng giá carbon và nắm bắt đặc thù từng loại tín chỉ là yếu tố then chốt để doanh nghiệp đưa ra quyết định đầu tư và giao dịch hiệu quả.
Minh bạch và tiêu chuẩn quốc tế là điều kiện bắt buộc
Để tín chỉ carbon có giá trị thương mại, dự án tạo ra tín chỉ phải được đo lường, kiểm toán và chứng nhận bởi các tổ chức uy tín theo tiêu chuẩn quốc tế. Nếu không có quy trình Đo lường – Báo cáo – Thẩm định rõ ràng và minh bạch, tín chỉ sẽ khó được chấp nhận, làm giảm tính thanh khoản và cơ hội giao dịch trên sàn.
Doanh nghiệp cũng nên lưu ý đến sự minh bạch trong công bố thông tin. Cần công khai kết quả giảm phát thải, quy trình tạo tín chỉ và sự tham gia của các bên độc lập. Điều này không chỉ tăng độ tin cậy từ nhà đầu tư mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng uy tín bền vững trên thị trường quốc tế.
Yêu cầu về tầm nhìn dài hạn
Thị trường tín chỉ carbon không dành cho các chiến lược ngắn hạn hoặc chỉ mang tính đối phó. Tham gia thị trường này đòi hỏi doanh nghiệp:
- Đầu tư vào công nghệ sạch, quy trình tiết kiệm năng lượng và sản xuất carbon thấp.
- Thích ứng với xu hướng chuỗi cung ứng xanh, đặc biệt khi các đối tác toàn cầu siết yêu cầu về phát thải.
- Chủ động xây dựng năng lực nội tại: từ hệ thống đo đạc, đội ngũ chuyên môn đến tư duy bền vững.
Theo dự báo của Ngân hàng Thế giới, giá trị thị trường carbon toàn cầu có thể đạt 250 tỷ USD vào năm 2030, với sự tham gia của gần 200 quốc gia theo Thỏa thuận Paris. Việt Nam sẽ không nằm ngoài xu hướng này. Doanh nghiệp nào hành động sớm sẽ là người đón đầu dòng tiền xanh trong tương lai.
5. Giải pháp carbon bền vững cho doanh nghiệp
Thị trường tín chỉ carbon đang hình thành làn sóng chuyển đổi mới cho doanh nghiệp Việt Nam – nơi trách nhiệm với môi trường và hiệu quả kinh tế không loại trừ lẫn nhau, mà song hành cùng phát triển. Hành động ngay hôm nay để tính toán phát thải, xây dựng chiến lược xanh và từng bước tham gia thị trường tín chỉ carbon. Đó chính là cách doanh nghiệp Việt khẳng định vị thế trong tương lai trung hòa carbon toàn cầu.
Là đơn vị tiên phong tại Việt Nam trong lĩnh vực kiểm kê khí nhà kính và chuyển đổi năng lượng, VETS | EnE mang đến cho doanh nghiệp giải pháp toàn diện để tham gia thị trường tín chỉ carbon một cách bài bản, minh bạch và hiệu quả.
- Tư vấn lập báo cáo kiểm kê khí nhà kính.
- Tư vấn lập báo cáo giảm nhẹ phát thải khí nhà kính.
- Tư vấn giảm phát thải và tối ưu chi phí carbon.
- Tín chỉ carbon.
- Đào tạo và xây dựng năng lực nội bộ.
- Tư vấn chiến lược carbon và Net Zero.
Liên hệ với chúng tôi
VETS | Energy and Environment là một trong những công ty hàng đầu của Việt Nam, với hơn 17 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực kiểm kê khí nhà kính, tiết kiệm Năng lượng, nhằm giải quyết các thách thức về giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu toàn cầu.
Hotline: 024 22 33 44 55 | 0816 016 336
Website: www.vets.energy
Email: info@vets.energy
Địa chỉ:
- Tầng 1, Tòa nhà Sông Đà 9, Số 2 Nguyễn Hoàng, Mỹ Đình 2, Nam Từ Liêm, Hà Nội
- Số 5 Trần Triệu Luật, Phường 7, Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh
