Trong bối cảnh giá điện, nhiên liệu liên tục leo thang và áp lực giảm phát thải ngày càng lớn, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã trở thành yêu cầu bắt buộc với mọi doanh nghiệp. Không chỉ giúp tối ưu chi phí vận hành, đây còn là giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng tiêu chuẩn xanh và phát triển bền vững. Vậy, khái niệm này thực chất là gì? Tại sao nó lại quan trọng và doanh nghiệp nên bắt đầu từ đâu?
Khái niệm sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
Khái niệm “sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả” đã được quy định rõ trong Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả số 50/2010/QH12 của Quốc hội Việt Nam. Cụ thể, Điều 3, khoản 2 của luật này nêu:
“Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là việc áp dụng các biện pháp quản lý và kỹ thuật nhằm giảm tổn thất, giảm mức tiêu thụ năng lượng, giảm chi phí năng lượng cho hoạt động của phương tiện, thiết bị mà vẫn đảm bảo nhu cầu năng lượng cần thiết cho các quá trình sản xuất và đời sống.”
Có thể hiểu đơn giản, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là dùng năng lượng vừa đủ nhu cầu, hạn chế lãng phí, và áp dụng các giải pháp giúp cùng một khối lượng công việc nhưng tiêu tốn ít năng lượng hơn.
Tiết kiệm năng lượng
- Giảm mức tiêu thụ năng lượng không cần thiết.
- Loại bỏ những thao tác, thiết bị hoặc quy trình gây hao phí (ví dụ: tắt đèn khi ra khỏi phòng, tắt máy móc khi không sử dụng).
Hiệu quả năng lượng
- Nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng: cùng một lượng điện, nhiệt, nhiên liệu… tạo ra nhiều giá trị hơn.
- Sử dụng công nghệ và thiết bị hiện đại (máy biến tần, đèn LED, động cơ hiệu suất cao, hệ thống điều khiển tự động) để giảm lượng năng lượng tiêu thụ cho cùng một sản lượng.
Nguyên tắc chung
- Đúng nhu cầu: chỉ dùng khi cần và dùng ở mức phù hợp.
- Đúng thời điểm: vận hành thiết bị vào thời điểm hợp lý để tránh hao phí (như tránh giờ cao điểm điện).
- Đúng công nghệ: lựa chọn giải pháp, công nghệ và thiết bị giúp giảm tiêu hao mà vẫn đảm bảo chất lượng công việc.
Nói ngắn gọn: Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả = Giảm lãng phí + Tăng hiệu suất, để vừa tiết kiệm chi phí, vừa bảo vệ môi trường.
Vì sao cần sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả?
Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả không chỉ là hành động mang tính tự nguyện, mà đã trở thành xu thế toàn cầu và yêu cầu bắt buộc trong nhiều ngành. Có 4 lý do chính:
Tiết kiệm chi phí, tăng lợi nhuận
Năng lượng luôn là một trong những khoản chi phí vận hành lớn nhất. Theo thống kê của Bộ Công Thương, chi phí năng lượng trong một số ngành công nghiệp có thể chiếm từ 10 – 40% tổng chi phí sản xuất. Việc giảm chỉ 10% mức tiêu thụ năng lượng đã có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng mỗi năm, đồng thời nâng cao lợi nhuận mà không cần mở rộng quy mô sản xuất.
Một ví dụ điển hình là MM Mega Market Thăng Long. Để tiết kiệm năng lượng, theo khuyến nghị của VETS, Trung tâm đã giảm thể tích kho lạnh, sử dụng rèm che tại cửa ra vào các kho lạnh; định kỳ bảo trì, bảo dưỡng hệ thống. Đồng thời, thay thế dàn trao đổi nhiệt hệ lạnh thực phẩm bằng các quạt chạy bằng hệ điều khiển biến tần giúp tiết kiệm được 39.725 kWh (tương đương 18,7%); thay các tủ mát bơ sữa chỉ lắp rèm bằng các tủ có cửa kính để tránh thất thoát nhiệt cũng giúp giảm được 53.789 kWh (tương đương 7,6%); thay dàn trao đổi nhiệt điều hòa trung tâm và nâng cấp động cơ chạy biến tấn (hệ thống non food) đã tiết kiệm được 35.074 kWh (tương đương 18,5%).
Nâng cao hiệu suất sản xuất và chất lượng sản phẩm
Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, các giải pháp tiết kiệm năng lượng còn trực tiếp nâng cao hiệu suất sản xuất. Những thiết bị và công nghệ hiệu suất cao giúp quá trình vận hành ổn định hơn, giảm thời gian dừng máy và hạn chế rủi ro hỏng hóc. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp không chỉ giảm chi phí điện mà còn tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt so với đối thủ.
Bảo vệ môi trường và hình ảnh doanh nghiệp
Việc tiết kiệm năng lượng còn mang ý nghĩa lớn đối với môi trường. Mỗi kWh điện tiết kiệm được là giảm lượng khí CO₂, NOx, SO₂ phát thải ra không khí – những yếu tố gây ô nhiễm và biến đổi khí hậu. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện nay đã triển khai các dự án thu hồi nhiệt thải, lắp đặt điện mặt trời áp mái hay cải tiến hệ thống chiếu sáng, vừa giảm hóa đơn năng lượng vừa đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững. Một ví dụ tiêu biểu là một nhà máy xi măng tại Ninh Bình đã thu hồi nhiệt thải để phát điện, giúp giảm tới 25.000 tấn CO₂ mỗi năm, tương đương việc trồng mới hơn 1,2 triệu cây xanh (Nguồn: Bộ Công Thương – Báo cáo thực hiện Luật 2020).
Ngoài các yếu tố kinh tế và môi trường, tiết kiệm năng lượng còn là một phần quan trọng trong chiến lược thương hiệu và hội nhập quốc tế. Doanh nghiệp áp dụng giải pháp sử dụng năng lượng hiệu quả sẽ dễ dàng đạt các chứng chỉ quốc tế như ISO 50001, LEED hoặc EDGE, qua đó đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các đối tác xuất khẩu. Trên thực tế, nhiều thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đã đưa tiêu chí tiết kiệm năng lượng vào điều kiện nhập khẩu, buộc doanh nghiệp tuân thủ nếu muốn duy trì và mở rộng đơn hàng.
Tuân thủ pháp luật và tiêu chuẩn quốc tế
Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2010 quy định rõ các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm phải thực hiện kiểm toán năng lượng định kỳ và lập kế hoạch tiết kiệm. Không tuân thủ có thể dẫn đến xử phạt hành chính lên tới hàng trăm triệu đồng (Nghị định 134/2013/NĐ-CP). Như vậy, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vừa giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh, bảo vệ môi trường, vừa đảm bảo tuân thủ pháp luật. Đây là một chiến lược toàn diện cho sự phát triển bền vững.
Một số biện pháp áp dụng trong thực tế
Nâng cấp thiết bị hiệu suất cao
Trong doanh nghiệp sản xuất, một trong những biện pháp phổ biến nhất là thay thế thiết bị cũ bằng thiết bị hiệu suất cao. Ví dụ, động cơ điện hiệu suất cao, máy nén khí thế hệ mới hay nồi hơi tối ưu nhiên liệu không chỉ giúp giảm đáng kể mức tiêu thụ năng lượng mà còn kéo dài tuổi thọ vận hành. Cùng với đó, việc lắp đặt biến tần cho các động cơ và hệ thống bơm, quạt cũng giúp điều chỉnh tốc độ hoạt động theo nhu cầu thực tế, tránh tình trạng máy chạy quá công suất gây lãng phí.
Ứng dụng hệ thống điều khiển và tự động hóa
Bên cạnh nâng cấp thiết bị, tự động hóa và hệ thống điều khiển thông minh cũng đang được nhiều doanh nghiệp lựa chọn. Các hệ thống này có thể theo dõi liên tục tình trạng thiết bị, dự báo nhu cầu sử dụng năng lượng và điều chỉnh thời gian hoạt động tối ưu. Chẳng hạn, hệ thống quản lý năng lượng (Energy Management System – EMS) giúp ghi nhận dữ liệu tiêu thụ theo thời gian thực, từ đó phát hiện những điểm tiêu hao bất hợp lý để có biện pháp xử lý kịp thời.
Tối ưu hệ thống chiếu sáng và điều hòa
Trong các tòa nhà văn phòng, trung tâm thương mại hay khách sạn, hệ thống chiếu sáng LED kết hợp cảm biến ánh sáng là giải pháp đơn giản nhưng mang lại hiệu quả rõ rệt, vừa giảm điện tiêu thụ vừa tạo môi trường làm việc thân thiện. Việc tối ưu hệ thống điều hòa không khí và thông gió, vốn chiếm tới 40 – 60% tổng tiêu thụ điện của một tòa nhà cũng giúp giảm đáng kể chi phí vận hành.
Tận dụng năng lượng tái tạo
Nhiều đơn vị đã đầu tư hệ thống điện mặt trời áp mái để tận dụng nguồn năng lượng tái tạo, giảm phụ thuộc vào điện lưới. Đây không chỉ là giải pháp tiết kiệm chi phí về lâu dài mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính.
Thay đổi thói quen sử dụng năng lượng trong đời sống
Ở quy mô hộ gia đình và cá nhân, những biện pháp như tắt thiết bị khi không sử dụng, chọn sản phẩm có dán nhãn năng lượng, hoặc sử dụng chế độ tiết kiệm điện trên thiết bị gia dụng cũng đóng vai trò quan trọng. Dù mức tiết kiệm trên từng thiết bị có thể nhỏ, nhưng khi cộng dồn ở quy mô hàng triệu hộ gia đình, con số này trở nên rất đáng kể, đồng thời góp phần giảm áp lực lên hệ thống điện quốc gia.
VETS | Energy and Environment
VETS | Energy and Environment là một trong những công ty hàng đầu của Việt Nam, với hơn 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực kiểm kê khí nhà kính, tiết kiệm Năng lượng, nhằm giải quyết các thách thức về giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu toàn cầu. Thông tin liên hệ:
Hotline: 024 22 33 44 55 | 0816 016 336
Email: info@vets.energy
Fanpage: Vets Energy and Environment
Địa chỉ:
-
Tầng 1, Tòa nhà Sông Đà 9, Số 2 Nguyễn Hoàng, Phường Từ Liêm, Hà Nội
-
Số 5 Trần Triệu Luật, Phường Tân Sơn Nhất, TP. Hồ Chí Minh
