5 Thách Thức Chuyển Đổi Xanh Tại Việt Nam

Thế giới đang ở thời điểm bước ngoặt từ mô hình phát triển dựa vào khai thác tài nguyên và tiêu thụ năng lượng hóa thạch, chuyển sang phát triển dựa trên tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Biến đổi khí hậu, khủng hoảng năng lượng, ô nhiễm môi trường hay suy giảm đa dạng sinh học đã không còn là vấn đề môi trường thuần túy, mà trở thành thách thức đối với an ninh toàn cầu và phát triển bền vững. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi xanh là chìa khóa cho tăng trưởng bền vững, nhưng quá trình này cũng đặt ra nhiều thách thức cần được giải quyết.

Chuyển đổi xanh là xu thế phát triển và là đòi hỏi của thị trường

Theo PGS.TS Nguyễn Thế Chinh – Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, chuyển đổi xanh đang mở ra nhiều cơ hội to lớn cho Việt Nam trong giai đoạn tới.
Nhiều chính sách lớn của Đảng và Nhà nước đã tạo hành lang pháp lý rõ ràng để thúc đẩy quá trình này, tiêu biểu như:

• Nghị quyết 57-NQ/TW về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”

• Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư xanh.

Việc ưu tiên phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo giúp tạo nền tảng cho các doanh nghiệp sản xuất xanh, tạo ra sản phẩm thân thiện môi trường, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Ngoài ra, chuyển đổi xanh là xu thế chung của các quốc gia trên thế giới. Các thị trường khó tính như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc đều đặt tiêu chí xanh làm ưu tiên hàng đầu. Ngay tại Việt Nam, khi đời sống người dân ngày càng nâng cao, nhu cầu sử dụng sản phẩm xanh, bền vững cũng tăng nhanh. Đây là cơ hội vàng để doanh nghiệp bắt nhịp xu thế.

5 thách thức lớn trong hành trình chuyển đổi xanh

Chuyển đổi xanh là xu thế, đòi hỏi tất yếu trong phát triển bền vững, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (NetZero) vào năm 2050. Chuyển đổi xanh được hiểu là chuyển đổi trạng thái phát triển “kinh tế nâu” sang “kinh tế xanh”, tăng trưởng xanh, tăng trưởng cao và bền vững. Tuy nhiên để thực hiện chuyển đổi xanh, cùng với những cơ hội là những thách thức không nhỏ, đòi hỏi chúng ta phải có cách nhìn nhận thấu đáo để nắm bắt được cơ hội và vượt qua thách thức, hướng mục tiêu phát triển nhanh và bền vững.

Nhận thức xã hội còn hạn chế

Chuyển đổi xanh không chỉ là nhiệm vụ của Chính phủ mà cần sự tham gia của toàn xã hội. Tuy nhiên, nhận thức về chuyển đổi xanh vẫn chưa đồng đều giữa các cấp lãnh đạo, nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và người dân. Do đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, đào tạo và truyền thông môi trường để thay đổi nhận thức, hình thành lối sống xanh.

Hệ thống chính sách và pháp luật còn bất cập

Giữa các chính sách, pháp luật để thực hiện chuyển đổi xanh còn có những bất cập trong việc triển khai thực hiện. Một số chính sách ưu đãi, hỗ trợ vay vốn, hay cơ chế tài chính cho doanh nghiệp xanh chưa thực sự rõ ràng và đồng bộ. Việt Nam cần rà soát, hoàn thiện khung pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp triển khai các dự án đầu tư xanh.

Thiếu công nghệ và năng lực chuyển giao

Để đạt tiêu chuẩn xanh, doanh nghiệp phải đầu tư đổi mới công nghệ từ quy trình sản xuất, vật liệu đến quản lý vận hành. Tuy nhiên, công nghệ xanh hiện vẫn có chi phí cao và phụ thuộc nhập khẩu, khiến nhiều doanh nghiệp trong nước gặp khó khi áp dụng.

Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao

Chuyển đổi xanh đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao để thực hiện triển khai, vận hành công nghệ mới, công nghệ hiện đại và chuyển đổi số. Thực tế hiện nay Việt Nam đang thiếu nguồn nhân lực này. Đây là thách thức lớn cần phải được bù đắp đủ yêu cầu trong quá trình thực hiện chuyển đổi xanh.

Theo Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh, nguồn nhân lực kỹ thuật cho công nghệ xanh còn thiếu nghiêm trọng. Các chương trình đào tạo về năng lượng tái tạo, quản trị môi trường, đo kiểm carbon còn hạn chế, chủ yếu dừng ở mức lý thuyết, thiếu kỹ năng thực hành đạt chuẩn quốc tế. Điều này dẫn đến khoảng cách giữa nhu cầu nhân lực và năng lực đào tạo, khiến nhiều dự án lớn vẫn phải thuê chuyên gia nước ngoài.

Thiếu nguồn lực tài chính xanh

Chuyển đổi xanh đòi hỏi vốn đầu tư rất lớn, đặc biệt trong giai đoạn quy hoạch, thiết kế lại và đổi mới công nghệ. Trong khi đó, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa, các nông trại, các hộ gia đình cơ bản còn hoạt động sản xuất theo mô hình truyền thống. Tiềm lực tài chính vì vậy rất hạn chế.

Về cơ chế tài chính xanh, tỷ lệ tín dụng xanh trong tổng dư nợ của hệ thống ngân hàng hiện còn thấp, trong khi việc phát hành trái phiếu xanh và chứng chỉ carbon mới ở giai đoạn thử nghiệm. Bên cạnh đó, rủi ro tài chính xanh chưa được định giá chính xác do thiếu cơ sở dữ liệu ngành. Ví dụ, chi phí tránh phát thải ở các lĩnh vực năng lượng, giao thông, công nghiệp chưa được lượng hóa đầy đủ. Do đó, nếu không hoàn thiện hạ tầng tài chính và dữ liệu, các dự án công nghệ xanh sẽ tiếp tục gặp khó khăn trong tiếp cận vốn đầu tư dài hạn…

Nên làm gì để thúc đẩy chuyển đổi xanh tại Việt Nam?

Bám sát các thách thức chuyển đổi xanh phía trên, để vượt qua, Việt Nam cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp:

• Hoàn thiện khung chính sách pháp luật về tăng trưởng xanh, tài chính xanh và trách nhiệm xã hội doanh nghiệp.

• Tăng cường đầu tư cho khoa học, công nghệ xanh, thúc đẩy hợp tác quốc tế và chuyển giao công nghệ tiên tiến.

• Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, môi trường, và đổi mới sáng tạo.

• Thiết lập cơ chế tài chính xanh bao gồm quỹ đầu tư xanh, trái phiếu xanh, tín dụng ưu đãi cho dự án xanh.

• Tăng cường tuyên truyền và giáo dục cộng đồng nhằm hình thành lối sống xanh, tiêu dùng bền vững.

Chuyển đổi xanh không chỉ là mục tiêu môi trường mà còn là chiến lược phát triển quốc gia. Đây là quá trình tái cấu trúc sâu rộng toàn bộ mô hình kinh tế – xã hội, trong đó khoa học, công nghệ và giáo dục đại học đóng vai trò nền tảng và động lực trung tâm. Nếu tận dụng tốt cơ hội, hoàn thiện thể chế và huy động nguồn lực xã hội, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trở thành nền kinh tế xanh, bền vững và cạnh tranh trong khu vực, góp phần bảo vệ hành tinh và mang lại lợi ích lâu dài cho thế hệ tương lai.

Thông tin tham khảo:

1. Năm thách thức chuyển đổi xanh – vneconomy.vn

2. Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân – xaydungchinhsach.chinhphu.vn

3. Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia – xaydungchinhsach.chinhphu.vn